Een van de beste manieren om te innoveren is afkijken. Naast de illegale vorm van afkijken, spioneren dus, zijn er talloze manieren om legaal af te kijken. Het enige wat je hoeft te doen is over de schutting kijken. Iets wat voor jou nieuw is, ligt ergens anders wellicht voor het oprapen. In een ander land, een andere bedrijfstak of een ander tijdperk. Innovatie is immers niets anders dan het combineren van bestaande elementen tot iets nieuws. “Neue Kombinationen”, zoals Joseph Schumpeter, de grondlegger van de innovatieleer, het noemde.
Het is daarom moeilijk te begrijpen dat landen zo weinig bij elkaar afkijken. Het lijkt soms wel alsof landen verplicht zijn om op allerlei gebied zelf het wiel uit te vinden; dat het verboden is om te leren van ervaringen die elders zijn opgedaan.
Neem de jaarlijkse discussie over een vuurwerkverbod, die nu dan eindelijk lijkt te worden beslecht. In veel landen is de verkoop van vuurwerk aan particulieren, of het afsteken ervan door die particulieren, verboden. In die landen is er op Oudejaarsavond minder schade aan ogen en ledematen dan bij ons. Het verbod lijkt er niet tot ernstige misstanden of ongeregeldheden te leiden. En toch hebben politici bij ons jarenlang beweerd, en sommigen doen het nog, dat een vuurwerkverbod onmogelijk of onwenselijk is.
Of neem de grote broer van onze vuurwerkdiscussie, het Amerikaanse debat over het vuurwapenbezit. Na elke mass shooting vragen de Amerikanen zich weer vertwijfeld af hoe ze een einde kunnen maken aan het enorme aantal mensen dat jaarlijks wordt doodgeschoten. Dat vrijwel alle andere landen ter wereld het antwoord op deze vraag al gevonden hebben, lijkt voor de Amerikanen volkomen irrelevant te zijn.
Wordt iedereen een junk als je cannabis legaliseert? Ga eens kijken in Uruguay, Canada of een van de elf Amerikaanse staten waar wiet legaal is. En de Amerikanen die denken dat de wereld vergaat als je een nationale zorgverzekering invoert, die kunnen weer bij ons komen kijken. Gaan alle bedrijven failliet als verse vaders een paar maanden verlof krijgen? Ga kijken in Zweden; kun je meteen zien hoe je 97% van de kinderen naar de kinderopvang krijgt zonder ingewikkelde toeslagen. Willen we weten wat er met de economie gebeurt als je jarenlang de geldhoeveelheid vergroot, en de rente heel laag houdt? Dat hadden we niet zelf hoeven uitproberen, dat had Japan al voor ons gedaan.
Let op: kijken is niet voldoende, het gaat om afkijken. Dat wil zeggen dat je ook iets doet met de informatie. Dat je deze ook werkelijk gebruikt om zelf je resultaten te verbeteren. Helaas blijft het vaak bij kijken. Zo kijken we al jaren naar het Finse onderwijsmodel, en naar wat Estland doet op het gebied van online-dienstverlening aan burgers. Maar we doen er vervolgens weinig mee.
Hoe dit werkt? Eerst komen er politici die roepen dat de omstandigheden hier heel anders zijn. Vervolgens komen de lobbyisten, want zelfs bij het beste voorstel zijn er partijen die iets te verliezen hebben. En na een onderzoek en een adviescommissie volgt er een afgezwakt voorstel en beginnen we opnieuw.
Eigenlijk precies zoals vaak bij innovaties binnen bedrijven.
Dit stuk verscheen eerder in NoordZ, de maandelijkse ondernemersbijlage bij het Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant.